سنگ کلیه یکی از عارضه هایی است که ممکن است بسیاری از افراد در طول زندگی به آن دچار شده باشند. اغلب بانوان دچار سنگ های ریز و درشت کلیه شده که در هنگام دفع، بسیار اذیت شده و درد می‌کشند. در ادامه به تمامی جزئیات این روش خواهیم پرداخت.
جراحی بسته سنگ کلیه چگونه است؟
عمل نفرولیتومی یا PNL یک روش آندوسکوپی جهت خارج کردن سنگ‌های سایز متوسط یا بزرگ کلیه هستند (سنگ‌های 2 میلی‌متر و یا بزرگتر). برای انجام این جراحی یک برش کوچک به اندازه 8 تا 9 میلی‌متر در پشت بیمار انجام می‌شود و ابزاری به نام نفروسکوپ به سمت کلیه هدایت می‌شود. سنگ کلیه به اجزاء کوچکتر شکسته می‌شود و از طریق همان سوراخ خارج می‌شوند. این روش جراحی اولین بار در سال 1973 و در کشور سوئد و به عنوان جایگزین جهت جراحی باز سنگ کلیه اجرا شد.
در 80 درصد موارد سنگ‌هایی گه در کلیه تشکیل می‌شوند به صورت خود به خود دفع می‌شوند و در باقی موارد باید با استفاده از دارو یا روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی مختلف اقدام به خارج کردن سنگ کلیه نمود. یکی از این روش‌ها جراحی سنگ کلیه بسته می‌باشد. سنگ‌هایی که در کلیه تشکیل می‌شوند می‌توانند به کوچکی قطعات کریستال یا به بزرگی یک توپ تنیس باشد. هدف اصلی این جراحی خارج ساختن سنگ کلیه و درمان درد، عفونت یا خون‌ریزی که به علت سنگ کلیه در مجاری ادراری تولید شده است، می‌باشد. بهتر است افراد مبتلا به سنگ کلیه، رژیم غذایی مخصوص سنگ کلیه را رعایت فرمایند.
نحوه تشکیل سنگ کلیه
- مواد معدنی موجود در ادرار در شرایط اشباع می‌تواند منجر به تشکیل کریستال‌هایی شوند که در نهایت سنگ کلیه را می‌سازند. زمانی که میزان ادرار کاهش یابد یا میزان مواد معدنی موجود در ادرار بیشتر باشد شرایط جهت تشکیل سنگ کلیه مهیا می‌شود و این کریستال‌ها به سنگ تبدیل می‌شوند.
- اگر ادرار اسیدی باشد، روند تشکیل سنگ کلیه سریعتر پیش می‌رود.
عوارض بعد از جراحی سنگ کلیه بسته
این جراحی از اولین باری که انجام شده است تاکنون پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است اما همچنان خطراتی به دنبال انجام این جراحی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشد:
- اگر دستیابی به کلیه امکان پذیر نباشد یا مشکلات غیرقابل پیش‌بینی ایجاد شود ممکن است امکان احتیاج به جراحی باز باشد. این مورد در 1 تا 5 درصد موارد ممکن است رخ دهد.
- خون‌ریزی: هنگام رسیدن به سنگ کلیه یا هنگام انبساط کانال اولیه ممکن است به علت آسیب به عروق داخل کلیه خون‌ریزی ایجاد شود و بیمار نیاز به انتقال خون داشته باشد. احتمال این عارضه نیز 1 تا 5 درصد می‌باشد.
- عفونت در 5 درصد موارد ممکن است رخ دهد.
- تب بالای 38.5 درجه در مواردی ممکن است ایجاد شود
- تجمع مایعات در اطراف برش یا اطراف زخم کلیه
- صدمه به اندام‌های مجاور: در موارد نادر ممکن است آسیب به روده بزرگ، طحال، کبد، ریه‌ها، پانکراس و کیسه صفرا در حین جراحی یا پس از آن رخ دهد که در این موارد باید به سرعت درمان‌های لازم صورت بگیرد.
انواع سنگ کلیه
- 80 درصد سنگ‌ها اگزالات کلسیم هستند.
- 5 درصد سنگ‌های اسید اوریک
- 2 درصد سنگ‌های سیستین
- باقی موارد ممکن است سنگ های عفونی به نام سیتروویت باشند. در مواردی نیز سنگ‌های شاخ گوزنی ممکن است کلیه را به صورت کامل پر نماید.
عواملی که ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد، چیست؟
- جنسیت (احتمال تشکیل سنگ کلیه در مردان 3 تا 4 برابر بیشتر از زنان می‌باشد)
- سابقه خانوادگی و وراثت
- سن بالای 30 سال
- رژیم غذایی (غذاهایی با پروتئین و اگزالات بالا)
- کم آبی بدن (مصرف کم مایعات، عرق کردن بسیار)
- برخی از اختلالات متابولیک بدن ممکن است باعث افزایش جذب اگزالات سدیم شود.
- جراحی بای‌پس روده که در گذشته انجام شده است.
آزمایش‌های قبل از جراحی
- آزمایش ادرار
- کشت ادرار
- آزمایش خون
- معاینه فیزیکی
- ECG یا تست الکتروکاردیوگرام
- بررسی الکترولیت‌های بدن
- بررسی مشکلات خونی از لحاظ لخته شدن
- علاوه بر تمام آزمایش های انجام شده بررسی سلامت قلبی در بیماران بالای 60 سال الزامی می‌باشد.
آمادگی‌های قبل از جراحی
- استفاده از آسپرین و سایر داروهای رقیق‌کننده خون از یک هفته و ترجیحاً ده روز قبل از جراحی باید قطع شود.
- شب قبل از جراحی باید غذای سبک و مایعات زیاد مصرف شود.
- 6 ساعت قبل از جراحی از خوردن و آشامیدن باید پرهیز شود.
نحوه انجام جراحی سنگ کلیه بسته
جراح با مشخص کردن ناحیه‌ای که به کلیه می‌رسد یک سوراخ کوچک در پشت بیمار ایجاد می‌کند. سپس یک سیم نازک از طریق سوزن وارد کلیه می‌کند، به این سیم، سیم راهنما گفته می‌شود. سوزن‌های ضخیم‌تر به تدریج از طریق سیم راهنما به کلیه فرستاده می‌شوند. زمانی که قطر این برش به 8 تا 9 میلی‌متر رسید، لوله‌ای بین پوست و کلیه گذاشته می‌شود تا کانال کار را تشکیل دهند. وسیله‌ای که به آن نفروسگوپ گفته می‌شود از طریق این لوله به کلیه فرستاده می‌شود. یک کانال هم در نفروسکوپ وجود دارد. سنگ‌ها توسط انرژی پنوماتیک، اولتراسونیک یا لیزر از طریق این کانال شکسته می‌شوند. سپس قطعات شکسته شده از بدن دفع می‌گردد. این روند تا زمانی که هیچ سنگی در کلیه باقی نماند ادامه پیدا می‌کند. پس از پایان این مرحله، لوله نفروستومی جهت خارج ساختن مایعات در کلیه قرار می‌گیرد.
مراقبت‌های پس از جراحی سنگ کلیه
- پس از مرخصی باید مایعات زیادی مصرف شود.
- 2 تا 3 روز پس از جراحی بیمار باید در بیمارستان تحت مراقبت باشد.
- کاتتر ادراری در روز اول و لوله نفروستومی در روز دوم خارج می‌شود.
- پس از خروج لوله نفروستومی بیمار می‌تواند از بیمارستان مرخص شود.
- تب، حالت تهوع و استفراغ در طی چند روز اول پس از جراحی ممکن است رخ دهد.
- اگر مشکلات غیرقابل توجهی ایجاد شود ممکن است که احتیاج به بستری مجدد باشد.
- شب اول پس از جراحی لوله نفروستومی (لوله‌ای که مایعات کلیه را تخلیه می‌کند) و کاتتر ادراری برای بیمار قرار می‌دهند.
- یک عکس رادیولوژی جهت برررسی اینکه آیا سنگی در کلیه باقی مانده است یا خیر قبل از خروج لوله نفروستومی، گرفته می‌شود. (گاهی اوقات ماده حاجب از طریق لوله نفروستومی جهت بررسی انسداد در کلیه استفاده می‌شود)
- خرده سنگ‌های باقی مانده در کلیه ممکن است به مرور دفع شود و دفع این سنگ‌ها گاهی موارد موجب انسداد و درد در کلیه می‌شود، اگر این انسداد در کلیه رخ دهد ممکن است ادرار از محل حفره‌ای که لوله نفروستومی در آن قرار داشت خارج شود، این شرایط موقتی بوده و ظرف چند روز برطرف می‌شود بنابراین جای نگرانی وجود ندارد.
