اختلالات مادرزادی مجاری ادراری و ناهنجاری های کلیه شامل بیماری‌هایی می‌شود که بر شکل و عملکرد کلیه‌ها از بدو تولد تاثیر می‌گذارند. اکثر نوزادان با دو کلیه متولد می‌شوند که مواد زائد و مایعات اضافی را از خون گرفته و تصفیه می‌نمایند، مواد زائد به شکل ادرار از کلیه‌ها به سمت مثانه حرکت می‌نماید و از طریق مجاری ادرار دفع می‌شود. علاوه بر این کلیه‌ها هورمون‌هایی تولید می‌نمایند که منجر به تقویت استخوان‌ها، کنترل فشار خون شده و در تولید گلبول‌های قرمز نقش دارند.
انواع ناهنجاری های کلیه
اختلالات مادرزادی مجاری ادرار می‌تواند در آناتومی و یا کارکرد کلیه‌ها، حالب و مجاری ادرار تاثیر داشته باشد.
برخی از انواع ناهنجاری‌های کلیه عبارتند از :
- آژنزی کلیه: عدم وجود یک کلیه
- هیپوپلازی کلیه: کوچک بودن غیرطبیعی یک و یا هر دو کلیه
- دیسپلازی کلیه: شکل غیرطبیعی یک و یا هر دو کلیه
- چسبیدن دو کلیه به یکدیگر و تشکیل یک کلیه نعل اسبی
- قرار گرفتن کلیه‌های در مکان غیرطبیعی
- کلیه پلی کیستیک: وجود کیست‌های پر از مایع در یک و یا هر دو کلیه
بیش تر بخوانید => تریکومونیازیس
ناهنجاری‌های حالب
- انسداد در قسمتی که کلیه به حالب متصل می‌شود.
- انسداد در محلی که حالب به مثانه متصل می‌شود.
- ریفلاکس مثانه: چسبندگی حالب به مثانه به گونه‌ای که ادرار به سمت کلیه بازگردد.
- وجود دو حالب در یک کلیه جهت تخلیه ادرار به مثانه
ناهنجاری‌های مادرزادی در مجاری ادرار
بافت‌های اضافی در مجرای ادرار که منجر به کند شدن و یا انسداد جریان ادرار از مثانه می‌شود.
در صورتی که جریان ادرار از کلیه مسدود و یا کند شود ممکن است ادرار به سمت کلیه حرکت کند و تجمع ادرار در کلیه موجب تورم و ایجاد اختلالی به نام هیدرونفروز می‌شود. این مشکل معمولاُ جزء اولین نشانه‌های بیماری‌های کلیوی می‌باشد که به شکل بزرگ شدن کلیه در تصاویر سونوگرافی قابل مشاهده می‌باشد.
علل اختلالات مادرزادی مجاری ادرار
سابقه‌ی خانوادگی و ارثی مشکلات مجاری ادرار در هر یک از اعضاء خانواده می‌تواند احتمال تولد نوزاد با ناهنجاری‌های مادرزادی مجاری ادرار را افزایش دهند. اما در اکثر موارد علت این نوع از ناهنجاری‌ها به طور کامل ناشناخته می‌باشد.
علائم و نشانه‌های اختلالات مادرزادی مجاری ادرار
اکثر اختلالات مادرزادی مربوط به کلیه و مجاری ادرار پیش از تولد و در سونوگرافی‌هایی که در طی دوران باردرای انجام می‌شود قابل تشخیص می‌باشد. زمانی که این مشکلات در سونوگرافی جنین تشخیص داده شوند پزشکان به دقت میزان مایع آمنیوتیک را مورد بررسی قرار می‌دهند، مایع آمنیوتیک عمدتاُ از ادرار جنین تولید می‌شود و هرگونه کاهش مایع آمنیوتیک می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در مجاری ادرار نوزاد باشد.
در مواردی که ناهنجاری‌های مجاری ادرار در طی دوران جنینی و توسط سونوگرافی تشخیص داده نشود، علائم دیگری در طی دوران نوزادی یا کودکی رخ می‌دهد که عبارتند از:
- عفونت‌های دستگاه ادرار که در برخی موارد به صورت تب‌های مکرر و غیرقابل توضیح بروز داده می‌شود.
- متورم شدن ناحیه شکم که به دلیل تخلیه نشدن کامل مثانه ایجاد می‌شود.
- تورم در دست، پا، صورت (به خصوص اطراف چشم)
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی غیرعادی
- عدم رشد متناسب با سن
تشخیص اختلالات مادرزادی کلیه
اولین قدم در تشخیص ناهنجاری‌های مجاری ادرار، سونوگرافی‌هایی است که در طی دوران بارداری انجام می‌شود. به طور کلی مهمترین ابزار در تشخیص انواع اختلالات مجاری ادرار، سونوگرافی می‌باشد. سونوگرافی قادر به تشخیص ناهنجاری‌های مجاری ادرار جنین نیز می‌باشد.
پس از اولین تشخیص در حین بارداری ممکن است تصویربرداری‌ها و یا آزمایشات دیگری برای بررسی‌های بیشتر انجام شود.
سایر آزمایش‌هایی که برای تشحیص اختلالات مادرزادی در نوزادان و کودکان توصیه می‌شود عبارتند از:
- آزمایش ادرار جهت بررسی عفونت
- آزمایش خون جهت بررسی عملکرد کلیه
- سونوگرافی، سی تی اسکن و یا ام آر آی از کلیه و مجاری ادرار
- سیستوتروگرام: نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس
- اسکن کلیه
بیش تر بخوانید => بیماری های مثانه
درمان اختلالات مادرزادی کلیه
در اکثر موارد مشکلات مادرزادی مجاری ادرار خفیف و جزئی بوده و احتیاجی به درمان نمی‌باشد، حتی در برخی موارد که یک کلیه به طور کامل از بین رفته باشد و یا دچار آسیب شده باشد ممکن است پزشکان تشخیص دهند که هیچ گونه درمانی لازم نیست. بسیاری از افراد می‌توانند با وجود یک کلیه به زندگی سالم و طبیعی خود ادامه دهند.
در سایر موارد درمان‌هایی مانند تجویز دارو و یا جراحی ممکن است توصیه شود.
به عنوان مثال در ریفلاکس مجرای ادرار درمان آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت دستگاه ادرار و درمان جراحی برای اتصال مجدد حالب به مثانه توصیه می‌شود.
اگر ناهنجاری های مادرزادی کلیه در همان مراحل اول تشخیص داده شوند می‌توان از آسیب‌های شدید به کلیه جلوگیری کرد اما در صورت تشخیص دیر هنگام ممکن است نارسایی کلیه اتفاق بیفتد و احتیاج به درمان‌هایی مانند دیالیز و یا پیوند کلیه باشد.
به طور کلی کودکانی که با ناهنجاری‌های مادرزاردی کلیه متولد می‌شوند احتیاج به مراقبت و معاینات دوره‌ای توسط پزشکان متخصص را دارند.
