اکثر افراد در رابطه با این نوع سنگ ها آشنایی نسبی دارند اما در رابطه با سنگ کلیه میزان آگاهیشان نیز بیشتر است. سنگ های ادراری درست همانند سایر مشکلات دستگاه ادراری، چالش ها و عوارض بسیاری برای فرد ایجاد می‌کنند. گاهی درد های شدیدی را فرد احساس می‌کند که با هیچ نوع مسکنی آرام نمی‌شود.
آشنایی با دستگاه ادراری
دستگاه ادراری انسان از 4 قسمت تشکیل شده است:
- کلیه: محل تشکیل ادرار
- حالب‌ها: ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌نمایند
- مثانه: محل ذخیره موقت ادرار که ساختاری کیسه مانند می‌باشد
- مجرای ادرار: ساختاری لوله مانند است که ادرار را از مثانه به خارج بدن هدایت می نماید.
سنگ‌های ادراری
به سنگ‌هایی که در دستگاه ادراری انسان تشکیل می‌شود سنگ‌های ادراری می‌گویند، این سنگ‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که ادرار با موادی مانند کلسیم، اگزالات و فسفر غلیظ می‌شود. سنگ ادراری ممکن است در داخل کلیه باقی بمانند یا اینکه داخل مجرای ادرار شوند. اندازه‌ی سنگ‌ها متفاوت می‌باشد، گاهی اوقات این سنگ‌ها به قدری کوچک هستند که با ایجاد درد اندکی به طور خود به خود دفع می‌شوند اما سنگ‌های بزرگتر ممکن است در امتداد مجراری ادرار گیر کنند و موجب توقف جریان ادرار شوند، در این هنگام بیمار با درد شدید و خونریزی مواجه خواهد شد که احتیاج به مداخلات پزشکی دارد.
شیوع سنگ‌های ادراری چگونه است؟
1 تا 15 درصد احتمال دارد که افراد در سنین مختلف مبتلا به سنگ اداری شوند، البته میزان شیوع و بروز سنگ ادراری بر اساس سن، جنسیت، نژاد، موقعیت جغرافیایی زندگی فرد و عوامل دیگر ممکن است تغییر نماید، به عنوان مثال میزان شیوع سنگ ادراری در مردان سه برابر بیشتر از خانم‌ها می‌باشد.
سنگ‌های ادراری در کدام قست دستگاه ادرار تشکیل می‌شوند؟
سنگ‌ها می‌توانند در هر قسمتی از دستگاه ادرار از کلیه تا مثانه و مجرای ادار تشکیل شوند و مشکلاتی را برای بیمار ایجاد کنند اما معمولاً در کلیه و حالب قرار به وجود می‌آیند.
علائم سنگ ادراری
- این بیماری به صورت ناگهانی و با درد‌های شدید در قسمت کمر و پهلو آغاز می‌شود، ممکن است درد به ناحیه کشاله ران و ناحیه تناسلی گسترش پیدا نماید، میزان درد در اغلب موارد بسیار شدید و غیرقابل تحمل می‌باشد.
- حالت تهوع و استفراغ
- هماچوری (وجود خون در ادرار )
- تکرر ادرار
- درد یا سوزش در هنگام ادرار کردن
چه عواملی باعث به وجود آمدن سنگ ادراری می‌شوند؟
عوامل مختلفی باعث به وجود امدن سنگ ادراری می‌شوند اما برخی از شایعترین این عوامل که احتمال ابتلاء به سنگ ادراری را بالا می‌برند عبارتند از:
- سن: این بیماری در میان افرادی که در دهه چهارم تا ششم زندگی خود قرار دارند بیشتر شیوع دارد.
- جنسیت: همان طور که اشاره کردیم میزان بروز سنگ ادراری در میان آقایان بیشتر است.
- جغرافیا: این بیماری در افرادی که ساکن مناطقی با آب و هوای گرم یا خشک هستند مانند مناطق کوهستانی، بیابان‌ها و مناطق گرمسیر کره زمین بیشتر دیده می‌شد.
- شرایط آب و هوایی: میزان بروز سنگ ادراری در فصول گرم مانند تابستان بیشتر از فصل‌های سرد می‌باشد.
- آب: میزان مصرف آب با تشکیل سنگ ادراری ارتباط مستقیمی دارد، افرادی که به میزان کمتری آب مصرف می نمایند در معرض خطر ابتلاء بیشتری قرار دارند.
- وزن: اضافه وزن ارتباط مستقیمی با تشکیل سنگ ادراری دارد.
بیشتر بخوانید : کلیه نعل اسبی چه خطراتی دارد؟
تشخیص سنگ ادراری
- بررسی سوابق پزشکی بیمار مانند علائمی که بیمار در حال حاضر دارد، ابتلاء قبلی به سنگ ادراری، سابقه وجود سنگ ادراری در یکی از اعضاء خانواده، بیماری‌های قبلی که فرد درگیر آن بوده است و …
- معاینه شکم، بررسی تب و …
- تست‌های آزمایشگاهی مانند بررسی وجود خون در ادرار، بررسی وجود باکتری یا عوامل عفونی در ادرار و سایر آزمایشاتی که عملکرد کلیه را مورد بررسی قرار می‌دهد.
- تصویربرداری شامل سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، پیلوگرافی داخل وریدی (با تزریق ماده رنگی به سیستم ادراری می‌توان به ارزیابی عملکرد کلیه‌ها پرداخت)
گاهی موارد زمانی که بیماری جهت بررسی مشکل دیگری اقدام به سونوگرافی می‌نماید، سنگ‌های ادراری به صورت اتفاقی در او تشخیص داده می‌شود.
درمان سنگ ادراری
با توجه به محل قرارگیری، اندازه‌ی سنگ و نوع سنگ پزشک یکی از روش‌های درمانی زیر را انتخاب می‌نماید:
- سنگ‌های کوچک معمولاً احتیاجی به درمان ندارند و مي‌توانند با عبور از مجرای اداری از بدن خارج شوند، در این مواقع جهت تسکین درد ممکن است مسکن تجویز شود.
- دارودرمانی: جهت دفع سنگ‌های کوچک و پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ
- برای سنگ‌های کمتر از 4 میلیمتر گزینه‌های درمانی زیر پیشنهاد می‌شود:
- مصرف مایعات: توصیه می‌شود بیماران مبتلا به سنگ ادراری روزانه 10 تا 12 لیوان آب و مایعات مصرف نمایند، اگر در مناطق گرمسیر زندگی می‌نمایید یا اینکه ورزش و فعالیت‌های بدنی شدید انجام می دهید میزان آب مصرفی شما باید از این مقدار بیشتر نیز باشد.، مصرف آب لیمو و آب پرتقال به علت وجود اسید سیتریک که مانع از تشکیل سنگ می‌شود، توصیه می‌شود.
- رژیم غذایی که در آن میوه و سبزیجات بیشتری داشته باشد را انتخاب نمائید (مانند گل کلم و هندوانه)
- به میزان کافی محصولات لبنی مانند شیر و ماست مصرف نمائید (محدودیت کلسیم موجب افزایش خطر تشکیل سنگ‌های ادراری می‌شود) اما در مورد مصرف مکمل های حاوی کلسیم با پزشک خود مشورت نمائید.
- اگزالات خطر تشکیل سنگ ادراری را افزایش می‌دهد بنابراین غذاهایی که شامل اگزالات هستند مانند چغندر، سیب زمینی شیرین، آجیل، شکلات تلخ، نوشابه، اسفناج، چای سیاه، ریواس و … را کمتر مصرف نمائید.
- مصرف نمک را تاجایی که می‌توانید کاهش دهید.
- مصرف
- پروتئین حیوانی مانند گوشت، جگر، کله پاچه و … را کاهش دهید.
- وزن خود را در سطح متعادل نگه دارید.
- بیشتر ورزش کنید.
- استرس و اضطراب را کاهش دهید.
درمان جراحی سنگ ادراری
- برای سنگ‌های بزرگتر روش جراحی که شامل موارد زیر می‌شود پیشنهاد می‌شود:
- سنگ شکن بیرون بدن با موج شوک
- نفرولیتوتومی از راه پوست: این روش جهت سنگ‌های بزرگتر از 2 الی 3 سانتی‌متر پیشنهاد می‌شود، از طریق ابزاری به نام نفروسکوپ که وارد کلیه می‌شود، سنگ را تکه تکه و خارج می‌نمایند.
- اورتروسکوپی: برای سنگ‌های بزرگتر از 10 میلیمتر از طریق ابزاری به نام یورتروسکوپ که از مجرای اداری و مثانه به سمت حالب عبور می‌کند سنگ‌های کوچک خارج و سنگ‌های بزرگ تکه تکه و از طریق اسکوپ خارج می‌شوند، قطعات کوچکتر نیز از طریق مجرای ادرار دفع می‌وشند.