در بدن یکی از اعضای بسیار مهم در بدن بشمار می‌رود. درمان نارسایی کلیه یکی از خدمات اصلی متخصص اورولوژی می‌باشد. در این مقاله به انواع نارسایی کلیوی، علت، درمان و …. خواهیم پرداخت.
وظیفه کلیه در بدن
کلیه ها در دوطرف بدن انسان قرار داشته و شکلی لوبیا مانند دارند. کلیه ها به میزنای اتصال یافته تا ادرار به مثانه برسد و در واقع مواد زائد و دفعی را از طریق ادرار از بدن خارج می‌سازد. درواقع وظیفه اصلی این عضو مهم، تصفیه خون، ساختن شکل فعال از ویتامین‌ها، سنتز بسیاری هورمون ها، باز جذب برخی مواد و ….می‌باشد.
کلیه ها اندام بسیار حساسی هستند که باید در صورت مشاهده کوچکترین نمونه مشکوکی، برای بررسی و تشخیص نوع بیماری و درمان، خصوصا درمان نارسایی کلیه به متخصص اورولوژیست مراجعه کرد.
انواع نارسایی کلیه
بیماری نارسایی کلیوی در دو دسته حاد و مزمن طبقه بندی شده‌اند. در ابتدا باید گفت: اگر بیماری از نوع حاد باشد، قابل درمان بوده مانند نارسایی حاد کلیه، اما نارسایی مزمن کلیه به روش های پیچیده تری قابل درمان است.
نارسایی حاد کلیه (ARF) :
نارسایی حاد کلیه به این معنا است که فرآیند کار کلیه، دچار کاهش سریع فعالیت طی روز ها و هفته شده که این امر سبب انباشت محصولات نیتروژنی در جریان خون می‌شود. تشخیص و درمان نارسایی کلیه به موقع، شانس برگشت نارسایی کلیه را کاهش می‌دهد.
غالبا نارسایی حاد کلیه به علت ترومای ماژور، ناخوشی یا جراحی بروز می‌کند ولی در بعضی از موارد ناشی از بیماری داخلی و پیشرونده کلیه می‌باشد و به هر دلیلی که بوجود آمده باشد، باید درمان نارسایی کلیه انجام شود.
این عارضه زمانی مطرح می‌شود که کاهش برون ده ادراری رخ می‌دهد یا کراتینین خون بسیار افزایش می‌یابد.
نارسایی کلیه (RFI)= سدیم ادرار تقسیم بر نسبت کراتینین ادرار به کراتینین پلاسما
علت های بروز نارسایی حاد کلیه
پیش کلیوی: گاهی در بعضی موارد به دلیل هموراژی، برون ده قلبی، آمبولی ریه، نارسایی کبد، افزایش مقاومت عروقی کلیوی و … مایع خارج سلولی کاهش می‌یابد و باید درمان نارسایی کلیه صورت گیرد.
پس کلیوی: نارسایی پس کلیوی با عللی مانند انسداد حالب و سنگ کلیه، پروتئین میلوم، نقایص مادرزادی، انسداد مثانه، سرطان مثانه و آنتی کولینرژیک.
کلیوی: نارسایی حاد کلیوی به علل سندروم گودپاسچر، نفریت لوله‌ای بینابینی، خونریزی و سموم، نفروپاتی عروقی حاد، لنفوم و لوسمی و …. .
تست خونی برای تشخیص ARF
- تست CBC
- BUN
- آزمایش کراتینین
- آزمایش الکترولیت
تست ادراری برای تشخیص ARF
- آزمایش غلظت سدیم
- تست کراتینین
- آنالیز میکروسکوپی سدیمان
چه داروهایی سبب نارسایی حاد کلیه می‌شوند؟
- سیکلوسپورین
- تاکرولیموس
- داروهای بیهوشی
- رادیوکنتراست
- آمینوگلیکوزید
- فورزوماید
- تیازید
- سایمتیدین
- متوترکسات
- تریامترن
- سیپروفلوکساسین
درمان نارسایی حاد کلیه
قبل از شروع درمان نارسایی حاد کلیه، ابتدا تعیین و تشخیص درست دارای اهمیت فراوان می‌باشد.
در صورت نیاز و صلاحدید پزشک معالج، دیالیز هرچه سریعتر شروع شود تا بیماری قدیمی نشود.
بالانس مایع و حجم خون را برای عدم فقدان نامحسوس مایع برقرار کنید. محدودیت پروتئین همراه با تامین کافی کربوهیدرات ضرورت دارد. همچنین در همه مراحل درمان، جایگزینی مایع بر اساس برون ده روزانه ادرار انجام گیرد.
در طول درمان خارج کرن مایعات از طریق دیالیز یا همودیالیز و برقراری تعادل مایعات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
همچنین در مرحله درمان نارسایی حاد کلیه، رژیم غذایی سبک با سطح پروتئین متوسط و مایعات کافی باید در برنامه غذایی قرارداده شود.
بیماری نارسایی مزمن کلیه (CRF)
نارسایی مزمن کلیه عبارت است از کاهش پیشرونده و طولانی مدت عمل کلیه به علت بیماری های کلیوی و خارج کلیوی که پارانشیم کلیه را درگیر می‌کنند یا باعث انسداد دستگاه ادراری می‌شوند.
شایع ترین علت این بیماری در آمریکا، نفروپاتی دیابتی و به دنبال آن نفروآنژیواسکلروز می‌باشد.
علائم نارسایی مزمن کلیه
معمولا علائم به آهستگی ظاهر می‌شوند. نظیر:
- بی اشتهایی
- استفراغ و تهوع
- استوماتیت
- مزه بد دهان
- شب ادراری
- ضعف و خستگی
- خارش
- تکانه های عضلانی
- سوء تغذیه
- خونریزی
- نوروپاتی محیطی
- تشنج
علائم مهم عبارت اند از:
- دیابت قندی
- هیپرتانسیون
- گلومرولوپاتی
- بیماری پلی کیستیک
- نفروپاتی HIV
تشخیص بیماری نارسایی مزمن کلیوی
تشخیص بر پایه‌ی آزمایشات فعالیت کلیه استوار است که با بیوپسی کلیه بررسی می‌شود. زمانی به این نوع بیماری مشکوک و برای درمان نارسایی کلیه اقدام می‌کنند که کراتینین بالا رود. غالبا با معاینه فیزیکی، آزمایش آنالیز ادرار، ارزیابی میکروسکوپیک، الکترولیت ها، آزمایشات کراتینین و CBC جهت تایید و قطعیت این بیماری استفاده می‌کنند. سونوگرافی نیز برای ارزیابی انسدادی بکار می‌رود اما در حقیقت بهترین روش تشخیص بیوپسی کلیه می‌باشد. زمانی که سونوگرافی، کلیه های کوچک را نشان دهد، از رو بیوپسی استفاده نشده و پزشک این مورد را توصیه نمی‌کند.
درمان نارسایی کلیه از نوع مزمن
بهبود عادات رژیم غذایی: در صورت بروز بیماری های کلیوی خصوصا نارسایی کلیه، محدودیت پروتئین همراه با تامین کافی کربوهیدرات و مقادیر فراوان میوه ضرورت دارد. در این رژیم های غذایی درمانی، بهترین جراح و متخصص اورولوژی برای بیمار نیز مولتی ویتامین و ویتامین دی تجویز می‌کند.
درمان کم خونی حین درمان نارسایی کلیه: به دلیل جلسات دیالیزی حتما پزشک معالج به درمان کم خونی و کمبود آهن نیز می‌پردازد.
درمان دارویی: اختلال دفع کلیوی دارو ها را باید درمراقبت از هر بیمار مبتلا به نارسایی کلیه در نظر گرفته خواهد شد. برخی دارو ها نیاز به تغیر در دوز خود داشته مانند پنی سیلین، سفالوسپورین و دیگوکسین.
برخی داروها نیز در زمان دیالیز برای بیمار منع مصرف دارند نظیر متفورمین.
دیالیز: روش درمانی دیالیز زمانی شروع می‌شود که کراتینین در بیمار بدون دیابت به 10 میلی لیتر در دقیقه و در بیماران دیابتی به 15 میلی لیتر در دقیقه برسد اما بیماران مبتلا به اورمی باید تحت هر شرایطی که هستند، تحت درمان با دیالیز نیز قرار بگیرند.
پیوند کلیه: اگر پیوند دهنده، زنده باشد نتیجه ای بهتر از عمل پیوند گرفته خواهد شد. اگر پیوند دهنده زنده وجود نداشته باشد از کلیه یک جسد استفاده خواهند کرد.
رابطه یبوست و نارسایی های کلیوی
بهتر است بدانید طبق تحقیقات به عمل آمده، افرادی که دچار یبوست هستند، 13 الی 15 درصد بیشتر از افراد سالم در معرض بیماری مزمن کلیه قرار خواهند گرفت.
فعالیت متخصص اورولوژی چیست؟
متخصص اورولوژی علاوه بر گذراندن دوره پزشکی، پنج سال در این زمینه دوره خواهد دید. اورولوژی تخصصی از شاخه پزشکی است که با اختلالات کلیه و سیستم مجاری ادراری و دستگاه تناسلی در ارتباط است.
